Jarııa júktilik

Jaqynda áleýmettik jeliden bir beınejazbany kózim shalyp qaldy. Áıeli bolashaq sábıiniń atynan kúıeýine hat jazyp, júkti ekenin «erekshe» tásilmen jetkizedi. «Ákeshim, Alla anashym ekeýińizdiń duǵalaryńyzdy qabyl etti. Men sizderdi kórýge asyqpyn. Sizge degen úlken mahabbatpen, sábıińiz» dep jazylǵan hatty oqyp eńgezerdeı jigit eńkildep turyp jylaıdy. Oǵan áıeli qosylyp egiledi. «Ras pa?» dep jylamsyrap suraıdy sorasy aqqan kúıi eri. Áıeli «Ras!» dep qýanyshty jańalyǵyn júktilikti anyqtaıtyn testpen naqtylap beredi. Ekeýi qushaqtasyp taǵy biraz jylap alady da: «Bizdiń eki syzyqshamyz» dep álgi taıaqshany ustap fotoǵa túsip, ony Instagram-daǵy paraqshasyna salyp qoıady. Osynyń barlyǵyn vıdeoǵa túsirip, jelige júktegen juptyń bala kútip júrgenine bir jyldan asqan eken. «Bul sábıdi tym uzaq kútkenin» jasyrmaǵan tanymal jup – qos qyz tárbıelep otyrǵan otbasy. Beınejazbany kórip otyryp, syrt kózden qorǵashtap ustaıtyn shańyraq baqyty, erli-zaıyptynyń arasynda ǵana aıtylýǵa tıis aıaýly syrdyń ózi «ómirlik qoıylym» bolyp ketken be?» dep oıǵa qalasyń.

Halqymyz áıel júkti bolsa, kerisinshe bul ózgeristi syrt kózden jasyryn ustaǵan. Qa­zaq áıeli bala qataıyp, ishi bilinip kózge kórin­genshe eshkimge bildirmeýge tyrysqan. «Til-kóz tıedi» dep qursaq kótergen ananyń, náresteniń densaýlyǵyn oılaǵan, perzentiniń aman-esen jaryq dúnıege kelýine basa nazar aýdarǵan. «Uıat bolady» dep, shańyraqtaǵy qýanysh pen baqytty jurttyń bárine jarııa qylmaı, jasyryn ustap, et jaqyndarymen ǵana bólisken. Al qazir she? Kim kóringenniń ekiqabat ekenin jańalyq etip jarııalaıtyn jeli de kóp, boıyna «shyr» bitkenin jasyrmaıtyn juptar da az emes. Sondyqtan da bolar áleýmettik jelini maǵynasyzdyq jaýlap ketti. Bala qursaqqa bite salysymen súıinshilep, atoı salý, keıin shermıgen qarnyn erine súıgizip fotoǵa túsý, balanyń ul ne, qyz ekenin bilý úshin jurtty jınap gender patı jasaý – osynyń barlyǵy bireýdiń qańsyǵyn tańsyq jasaý ǵana.

Munyń barlyǵy – qazaqqa jat qylyq. Onyń ústine sábı súıý, balaly bolý – Alla­nyń nyǵmeti, amanaty. Ananyń mindeti – sol amanatqa qııanat jasalmaý. Olaı deı­tinimiz, boıdaǵy balanyń durys damyp, jetilýine eń aldymen Ana jaýapty. «Ekiqabat áıeldiń bir aıaǵy jerde, bir aıaǵy kórde» dep, bolashaq ananyń janynda qaýip-qaterdiń kóp bolatynyn eskergen. Júktilik kezinde əıel qyl ústinde júrgendeı nəzik kúıde júretindikten barynsha syrt kózden, suqty janarlardan saqtanǵan. Qasıetti Quranda «Sonda oǵan (áıelge) júktiliginiń ár kúni úshin kúndiz oraza tutqannyń, túnde Allaǵa qulshylyq etkenniń saýaby jazylady» delingen. Bul kezeńniń óte jaýapty ekenin osydan-aq paıymdaýǵa bola­dy.

Árıne, perzent súıý – uly baqyt. Al Ana baqytyn seziný – sózben beınelep jetkize almaıtyn erekshe sezim. Alaıda bul qýanyshty súıinshileýdiń de óz ədebi, joly bar. Qytaı halqy aıtpaqshy, «baqyttyń tynyshtyqty jaqsy kóretinin» de esten shyǵarmaǵan jón. Sebebi «Neńmen maqtansań, sony joǵal­ta­syń» deıdi dana halyq. Túsine bilgen janǵa balaly bolý baqyty eshki oınaqqa aı­nal­dyratyn, upaı jınap, tanymdylyqty art­tyratyn kezekti bir spektakl ne shoý emes.

Musylman órkenıetiniń tarıhyn zerttep, talaı ǵylymı eńbek jazǵan Djırdjı Zeıdan degen arab jazýshysy bar. VII-XII ǵasyrlardaǵy «Islam tarıhynan áńgimeler serııasyn» qurastyrǵan Zeıdan: «Qaı ult bolsyn óz boıyn ózi udaıy hám uqyptap tekserip turmasa, ult retindegi ulyq jáne kishik sıpattaryn, qulyqtyq kózqarasyn, taqylet-tárbıesin, ózine tán salt-sanasyn, mádenı óris-qonysyn jiti zerdelep jáne osy zerdelengen taǵylymdyq-turmystyq, tájirıbelik ǵıbrat alyp otyrmasa, qaıbir qasıetsiz, ásireńki ádet-qylyqtar atadan balaǵa aýysyp, urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp, álgi ultqa minez bolyp sińise bastaıdy. Asqyna kele mundaı dert ulttyq minezdiń qu­ram­das bir bólshegine, ajyramas serigine aınalyp ketedi», dep jazady.

Ult retinde joq-jitigimizdi áli toltyryp úlger­megen halyqpyz. Onyń ústine eliktegish, erme ekenimizdi taǵy jasyryp-jaba almaımyz. Syrttaǵy jurttyń jyltyraǵanynyń bárin qazaqylyǵymyzǵa japsyra bersek, ózimizdiń ózegimizdi ógeısip júrgende ulttyq tamyrymyzdan ajyrap qalmaımyz ba? О́stip júrgende júktilikti jer-jahanǵa jarııalaıtyn dert te ulttyq minezimizge aınalyp ketpeı me?..