Tarıh • 11 Tamyz, 2021

Kóne buıym – kózaıym

Ispandyqtar árkim jármeńkeni óziniń tapqan zatyna qarap baǵalaıdy desedi. Jón sóz! Bizdiń tarıh bazarynan tapqan qazynamyz sanaýly bolsa da, salmaǵy aýyr. Sondyqtan kósile sóıleýge bolady. Aqyn Qadyr Myrza Áli aıtpaqshy: «Bizdiń tarıh bul da bir qalyń tarıh, oqýlyǵy jup-juqa biraqtaǵy». Sol paraǵy juqa oqýlyqta babalar amanatyn arqalaǵan qundylyq bar. Jerden tabylǵan eski buıymnyń esteligi – el rýhanııatynyń azyǵy. Máselen, ǵuryptyq shamdaldy alyp qarańyzshy!

Muhtar KÚMISBEK

Ǵuryptyq shamdal j.s.d. I myńjyldyqqa jatady. 1979 jyly Almatynyń ońtústik óńirindegi Kishi Almaty ózeniniń sol jaǵalaýyndaǵy «ashyq aspan astyndaǵy ǵıbadathanadan» tabylǵan.

Dóńgelek tabaqsha órnektelgen konýs tárizdi tuǵyrdan turady. Onyń basty maǵynasy – tabaq retinde qyzmet atqarýynda. Onyń shetinde zebýlerdiń músindik fıgýralary ornalasqan. Munda sıyrlardyń (buqalardyń) tumsyǵy sál syrtqa burylyp, tómen jáne sol jaqqa qaratylǵan.

Salt attylardyń eki músini ydystyń betki bóliginde ornalasqan jáne tek bireýi ǵana saqtalǵan. Olar bir-birine qarama-qarsy jaqta keri burylyp tur. Salt attylardyń qolynda M tárizdi kerilgen sadaqtar bar. Jalpy alǵanda, barlyq kompozısııa mándi mánerge toly, sonymen qatar jaıylǵan janýarlardyń qatyp qalǵan beınesi arqyly yjdaǵattylyqpen kútý sátin kórsetedi.

Bul sahna neni meńzeıdi? Álbette, álemniń barlyq jaǵyn qorǵaıtyn salt atty (durysy, qos salt atty) – álemdik taýdyń shyńy bolǵan Mıtra Kún qudaıynyń beınesi. Mıtra – eń keń múmkindikterge ıe, bul jaǵdaıda jaıylymdardyń ıesi, jerdiń joǵarǵy qorǵaýshysy, ǵarysh tártibin qorǵaýshy rólinde bola alady.

Alaıda sıýjet basqa da túsinikter berýi múmkin. Shamda Mıtra qudaıy beınelengen. Ol jyndarmen naızaǵaıdyń kómegimen shaıqasyp, jebemen qara bulttardy jaryp, jyndarmen jáne qarańǵylyqpen óshirilgen ómir shamshyraǵyn jaǵýda. Sondaı-aq aspan sáýlesine jerge nár beretin jańbyrly bulttardy beıneleıtin sıyr tabynyn óriske shyǵarýda. Osylaısha qys pen túnek keri sheginip, kóktem keledi. Al jaryq sıyrlardyń beınesinde kórsetilgen. Ulttyq mýzeıde ornalasqan ulttyq buıymnyń syrtqy sıpaty men ishki astary osyndaı.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz