О́leńnen alyp, óleńge bergen...

«Sen maǵan nege,

ý sińgen kózben qaraısyń?

Qaraısyń, sosyn,

bastaǵy qanǵa taraısyń.

Qabaǵyn túıgen qap-qara

oıǵa úńilsem.

Masqara túnge malshynǵan

maıda araısyń.

Qyrshyndy qıdyń qyl buraý

arqan saldyń da.

Muń janyp jatyr

Muqandar ólgen shalǵynda.

– Kisimin desem...

– Jylqysyń deısiń ...

Endeshe:

Minetin bolsań kisinep

turmyn aldyńda».

Mine, osylaı aqtaryla tó­gi­lip, bar aıtaryn jyrymen aıt­­qan aqyn, jazýshy, ta­rıh­shy Suraǵan Rahmetuly – qa­zaq po­ezııasynyń kórnekti ókil­de­riniń biri. Bulaı deýimizge onyń ekpindi óleńderi men oıǵa qu­rylǵan maqalalary, oqyrman deı­tin qazynyń kóńilinen shyq­qan kitaptary sebep bolyp otyr.

Ol Baıan-О́lgeı men As­ta­na-Almaty arasyn óleńmen jal­­­ǵaǵan ádebıet elshisi ispetti. Bá­­­­rine dáneker onyń tuma jyrla­ry boldy.

Talant degen Táńir bergen nesibeniń ózi kim kóringenge toq­taı bermeıtin syńaıly. Suraǵan Rahmetulynyń talanty jaıly, aqyndyq bolmysy men óleńdegi, ónerdegi dabysy, shabysy jaıly osyǵan deıin aǵa býyn aqyndar men qalamdastary kóp aıtty. Árıne, esti oqyrmannyń pikiri bir basqa. Mańyzdysy da sol.

«Qyrbaq qar óleń

shýmaqtaryndaı,

Meıirimdi dala kirpigi.

Qazdyń qańqyly ushady

qalqyp,

Qundaqtaǵy uldan

Áýenin sanamda irkidim».

Aqyndyqty taqtan da qymbat kóretin ór minezdi jandar bolady. Olardyń armany, maqsaty men muraty tek qana óleńniń enshisinde. Bizdiń keıipkerimiz de  – sol múddeniń ishinde, tipti únemi oıdyń ishinde júretin qalamger. Ol bar muńyn, taǵdyryn óleń­nen taýyp, óleńge ǵana serik boldy. О́leńnen alyp, óleńge berdi. Asqaq arman, taza júrek, shynaıy yntyzarlyq ony óleńniń, ónerdiń jolynan adastyrǵan joq, qaıta áldılep bıigine kó­terdi. Suraǵan aqynnyń óleń qur­lysynda qazirgi jáne ótken aqyndarǵa uqsamaıtyn, ózine tán stıldik erekshelikter bar ekenin de onyń ór minez jyrlary, da­lalyqtarǵa tán áýeni aıtady.

Suraǵan aqyn týraly ja­zýshy, ǵalym Muhtar Maǵaýın: «Shy­­nynda da, Suraǵan – qazirgi zamanǵy qazaq poezııasynyń al­dyń­ǵy qatarynda turǵan tanymal aqyn ekeni kúmán týǵyzbasa kerek. Tabıǵı daryn ǵana emes, utymdy izdenis, tynymsyz eń­bek nátıjesi. Baıyptap qara­sam, jańa bastaǵan jas talap­­ker Su­raǵannyń úlken bir ar­tyq­shy­lyǵy jáne kemiske aına­lý­ǵa múmkin shetin jaǵdaıy bolypty.

Artyqshylyǵy – ejelgi ­Tú­rki mekeni, búgingi Mońǵol uly­syn­da, baıaǵy Abaı zamanyndaǵy, turmysy tabıǵı, tili taza, minez-qulqy naǵyz ulttyq sıpatty, ýyzy shaıqalmaǵan qazaq orta­synda týyp-ósti jáne birjola qalyptasty. Yqtımal kemshindik – osy ózgeshe ortadaǵy shalǵaı jaǵdaıattar nátıjesinde toqy­raý­ǵa ushyraý, ıaǵnı rýhanı ómir­­de, tynym, bilim tarabynda ke­she­ýil­dep qalý qateri bolatyn. Alaıda Suraǵan óziniń táńir syı­­laǵan talabynyń arqasynda úlken qazaq jurtyndaǵy turǵy­las­tarynan kem túspeı, tipti keı retterde oza shaýyp, zor bi­lik­ke jetti. Buǵan búgingi Su­raǵan aqynnyń mazmundy, oıly ǵana emes, taqyryp turǵysynan jan-jaqty, qurylymy men túr jaǵynan jańalyqty óleń-jyr­lary naqty kýálik be­redi. Qaıtalap aıtaıyq, Sura­ǵan Rahmetuly – qazirgi qazaq poe­zııasyndaǵy eń eleýli tulǵa­lar­dyń biri. Sonymen qatar alym­dy ádebıetshi jáne bilikti ta­rıhshy retinde de joǵary ba­ǵaǵa laıyq. Tek Suraǵan ǵana emes, búgingi Mońǵol ulysynda, Qytaı memleketinde jasap jat­qan ana tildi qalamger ataýly qazirgi qazaq ádebıetiniń keń órisin, shyn mánisindegi ult­tyq, úlken ádebıet ekenin aıǵaq­taı tússe kerek. Sonymen qa­tar qadym zamanda Túrki qa­ǵanaty quramynda bolǵan, orta ǵa­syrlarda Shyńǵys hannyń álemdik ımperııasyn negizdegen babalar áýletiniń óshpes rýhy men keıingide Qazaq ordasy ata­­lyp, derbes tý kótergen aqyr tú­binde áýelgi atynan aıyryl­­sa da, barlyq zobalańnan aman ótip, táýelsiz kúnge jetken qazaq halqynyń birtutas bir­li­giniń kórsetkishi. Suraǵan Rah­met­uly­nyń alpys jyldyq mereı­to­ıynyń ilgerindi-keıindi basqa da sharalardan ózgeshe bolmysyn osy turǵydan tanımyn», dep ataly sóz aıtyp, aqynǵa shy­­naıy baǵa beredi. Aıtsa aıt­qandaı, Suraǵan aqynnyń basqa­dan bólek bolmysy, minezi, óneri bizdiń ádebıet úshin, tarıh úshin eleýli.

«Armandar kógimdi tyrnalap ushady» deıtin aqynnyń ar­many – ultym ózgeden kem qal­masa, ónerimiz aspandasa, óleń bar­sha jurttyń rýhanı azy­ǵy­na aınalsa, urpaqtar ejel­gi ata-babalarynyń jolyn qýyp, ba­qytty kún keshirse deı­tin rııa­syz ári shynaıy arman eke­ninde daý joq. Aqynnyń armany – sheksiz arman. Al jyry – qudiret!