Bizdiń naryq qazirdiń ózinde álemdik baǵanyń qysymyn sezinýde – Toqaev

Jıyn barysynda Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko,  Armenııa Respýblıkasynyń Premer-mınıstri Nıkol Pashınıan, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Sadyr Japarov, Reseı Federasııasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın, sondaı-aq Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq janyndaǵy baqylaýshy memleketterdiń basshylary – Kýba Respýblıkasynyń Prezıdenti Mıgel Dıas-Kanel Bermýdes pen О́zbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzııoev jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa alqasynyń tóraǵasy Mıhaıl Mıasnıkovıch sóz sóıledi.

Memleket basshysy pandemııaǵa qarsy kúreste aıtarlyqtaı jetistikterge qol jetkizilgenine qaramastan, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elderdegi ahýal burynǵysha kúrdeli ekenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, koronavırýstyń jańa shtamdarynyń paıda bolýy, halyqtyń tolyq vaksına almaýy sııaqty túıtkildi jaǵdaılar áli de bar.

«Qazaqstan Reseı Federasııasy sııaqty óz vaksınasyn – QazVac ekpesin ázirleı aldy. Vaksına Qazaqstanda jappaı salynýda. Qazir ony Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynda tirkeý úderisi júrip jatyr. Qaraǵandy qalasynda reseılik Spýtnık-V vaksınasyn óndirý jónindegi jobany pandemııa kezeńindegi ıntegrasııalyq yntymaqtastyqtyń jarqyn úlgisi dep sanaımyn. Biz pandemııany sátti eńserý úshin kúsh-jigerimizdi odan ári biriktire túsip, ǵylym men farmasevtıka salalaryndaǵy birlesken jobalardy ázirlegenimiz jón. Sondaı-aq qajet bolǵan jaǵdaıda, sanıtarlyq-epıdemıologııalyq rejım ornatý jónindegi is-qımyldarymyzdy úılestirýimiz qajet», dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent Odaqqa múshe memleketterdiń ekonomıkasy birtindep qaıta qalpyna kele bastaǵanyn jetkizdi. Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııanyń málimetine sáıkes, bıylǵy birinshi jartyjyldyqta Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elderdegi ishki jalpy ónimniń ósimi 4,5 paıyz boldy. Ishki jalpy ónimniń jıyntyǵy shamamen 900 mıllıard dollarǵa jetti. Buǵan qaramastan, belgisiz syrtqy qaterler men faktorlardyń qaýpi joǵary. Osyndaı jaǵdaılarǵa baılanysty Qazaqstan Prezıdenti birneshe mańyzdy baǵytqa nazar aýdarýdy usyndy. Eń aldymen, bul jahandyq deńgeıde ózekti bolyp otyrǵan azyq-túlik qaýipsizdigi máselesine qatysty.

«Búginde jer sharynyń árbir onynshy turǵyny, ıaǵnı 700 mıllıonnan astam adam azyq-túlik tapshylyǵynyń zardabyn tartyp otyr. Árıne, bizdiń elderimizdegi ahýal aıtarlyqtaı jaqsy. Biraq naryǵymyz álemdik baǵanyń qymbattaýyna baılanysty týyndaǵan qysymdy qazirdiń ózinde sezinýde. Problemanyń ózektiligi jyldan jylǵa arta beredi. Buǵan jaýap retinde Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa Odaqqa múshe eldermen birlesip, azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń ortaq qaǵıdattary men ádisterin ázirledi. Qujatta azyq-túlik taýarlarymen qamtamasyz etýge, tapshylyqtyń paıda bolý qaýpin azaıtýǵa, sondaı-aq agroónerkásip kesheninde paıdalanylatyn materıaldyq-tehnıkalyq resýrstardyń ımportyn almastyrýǵa baǵyttalǵan sharalar qamtylǵan. Atalǵan qujattyń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, ony Keńestiń Almatyda ótetin otyrysynda bekitýdi usynamyn. Qujat júıeli ári is-júzindegi yqpaldastyqqa jáne naqty áleýmettik-ekonomıkalyq nátıje shyǵarýǵa negizdelýi qajet», dedi Memleket basshysy.

Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń dástúrli túrde ónerkásiptik kooperasııaǵa erekshe mán beretinin jetkizdi. Bul bastama Qazaqstan tóraǵalyǵynyń basymdyǵy retinde jasaldy jáne elimiz ony belsendi ilgeriletedi.

«Taraptar Baǵdarlamalyq qujatty júzege asyrý jónindegi is-sharalar josparyn – 2025 jylǵa deıingi ónerkásiptik yntymaqtastyqtyń negizgi baǵyttaryn maquldady. Biz bul baǵytta Reseı Federasııasymen júıeli túrde yntymaqtasa jumys istep jatyrmyz. Tek sońǵy 2 jyldyń ishinde birqatar iri ónerkásiptik jobalardy júzege asyrdyq. Atap aıtqanda, «Lýkoılmen» birlesip  jaǵarmaı materıaldaryn shyǵaratyn zaýyt, «KAMAZ-ben» birlesip avtomobıl bólshekterin shyǵaratyn eki joba, «Tatneftpen» birlesip  dóńgelek shyǵaratyn zaýyt jáne basqa da birqatar joba júzege asyrylýda. Alaıda, Odaqqa múshe ózge eldermen aradaǵy ónerkásiptik yntymaqtastyqtyń áleýeti áli paıdalanylmaı otyr. Iri ári ózekti ınvestısııalyq jobalardyń jetispeýshiligi baıqalady. Úkimetterge ıntegrasııalyq yqpaldastyqtyń osy baǵytyn kúsheıtýdi tapsyrǵan jón», dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Memleket basshysy transshekaralyq kólik joldary men logıstıkalyq habtardyń áleýetin arttyrý mańyzdy dep sanaıdy. Onyń pikirinshe, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń «Bir beldeý, bir jol» bastamasyna ushtasýy jáne zamanaýı logıstıkalyq ınfraqurylymnyń qalyptasýy Odaqtyń álemdik taýar tasymalyna tıgizetin ekonomıkalyq áserin aıtarlyqtaı kúsheıtedi.

«Odaqqa múshe memleketter ınfraqurylymdyq jáne kóliktik jobalardyń toptamasyn daıyndady. Olardyń júzege asyrylýyn jedeldetý ǵana emes, sondaı-aq  transshekaralyq taýarlardyń legine kórsetiletin qyzmetter úshin ońtaıly tarıftik baǵa jasaý da mańyzdy. Bizdiń kóliktik vedomstvolardy meılinshe tyǵyz yntymaqtastyq jasaýǵa taǵy da shaqyramyn. Budan bólek Komıssııa taraptarmen birlesip, kólik dálizderine, kedergilerge, shekaradaǵy keptelisterge keshendi saraptama jasap, keleńsizdikterdi joıýdyń naqty sharalaryn usyna alar edi», dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Onyń aıtýynsha, pandemııanyń saldaryn birtindep joıýdy eskere otyryp, úshinshi eldermen jáne odaqtarmen yntymaqtastyq ornatý asa mańyzdy bolmaq.

«Izraıl, Egıpet, Úndistan elderimen erkin saýda-sattyq týraly kelisim jasaý jóninde kelissózderdiń júrgizilip jatqanyna 5-6 jyl boldy, al Mońǵolııa men Indonezııa naryqtary eki jyldan astam ýaqyttan beri zerttelýde. Komıssııa kelissózder úderisin jyldamdatyp, ózge eldermen saýda-sattyq jóninde yntymaqtastyq ornatý úshin usynystar daıyndaǵany jón bolar edi dep oılaımyn. Bul jumystardyń birshama kesheýildeýi pandemııaǵa baılanysty ekeni túsinikti. Biraq osy kúrdeli jaǵdaıdan birtindep shyǵyp, kelissózderdi tezdetýge bolar edi. Shanhaı yntymaqtastyq uıymymen aradaǵy yqpaldastyqty da arttyrý mańyzdy. Bul baǵytta alǵashqy jáne asa mańyzdy qadam jasaldy. Bıylǵy qyrkúıekte Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq pen Shanhaı yntymaqtastyq uıymy arasynda ózara túsinistik pen yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıyldy. Endigi jumystar naqty iske asyrylatyn baǵytta júrgizilýi kerek. Jańa saýda birlestigi – Jan-jaqty qamtylǵan óńirlik ekonomıkalyq seriktestikpen ózara is-qımyldardyń joldaryn pysyqtaǵan jón bolar edi», dedi Memleket basshysy.  

Qasym-Jomart Toqaev Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń klımatqa qatysty kún tártibi oǵan múshe memleketterdiń ekologııalyq qaýipsizdik pen kómirtegine beıtarap damý baǵytyna kóshýdiń jahandyq maqsattaryna beıildi ekenin kórsetedi dep sanaıdy. Búginde Qazaqstan parnıktik gazdardyń qaldyǵyn azaıtýǵa arnalǵan uzaqmerzimdi strategııany ázirleý salasyndaǵy Parıj kelisiminiń mindettemelerin oryndaý úshin belsendi jumys júrgize bastady. 2060 jylǵa qaraı Qazaqstannyń kómirteginen beıtaraptyqqa qol jetkizý Doktrınasynyń jobasy ázirlendi. Bul baǵyt boıynsha Prezıdent Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elder ekonomıkasynyń ereksheligi men qurylymyn eskere otyryp, kún tártibindegi «jasyl» ekonomıka maqsattaryna qol jetkizý úshin úkimetter arasyndaǵy tájirıbe almasý men yqpaldastyqty jolǵa qoıýdy usyndy.

Memleket basshysy is-sharaǵa qatysýshylarǵa Qazaqstannyń Odaq aıasyndaǵy ózara tıimdi ekonomıkalyq ıntegrasııanyń áleýetin iske asyrý úshin bar kúsh-jigerin jumsaıtynyn aıtty.

Otyrys qorytyndysy boıynsha Odaqqa múshe memleketterdiń basshylary Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń munaı men munaı ónimderiniń ortaq naryǵyn qalyptastyrýdyń ekinshi kezeńine kóshý týraly sheshimdi bekitti. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń munaı men munaı ónimderiniń ortaq naryǵyn qalyptastyrýdyń uıymdastyrýshylyq jáne ádistemelik negizin jasaýǵa baǵyttalǵan birinshi kezeńniń is-sharalary tabysty oryndaldy.

Sonymen qatar memleketter basshylarynyń Klımat máselesi jónindegi málimdemesi maquldandy. Onda Odaqqa múshe elderdiń ekologııalyq qaýipsizdik pen kómirtegine beıtarap damý baǵytyna kóshýdiń jahandyq maqsattaryna jáne agroónerkásip kesheni, ónerkásip, energetıka, kólik salalary boıynsha ekonomıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa beıildi ekeni kórsetilgen.

Sonymen qatar mańyzdy taýarlardyń tizimin Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń syrtqy ekonomıkalyq qyzmeti Biryńǵaı taýar nomenklatýrasynyń jańartylǵan nusqasymen sáıkestendirý týraly sheshim qabyldandy. Ol 2022 jylǵy 1 qańtardan bastap kúshine enedi.

Memleketter basshylary Joǵary Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń kelesi otyrysyn, sondaı-aq «Jahandyq ózgerister kezeńindegi ekonomıkalyq ıntegrasııa» atty Birinshi Eýrazııalyq ekonomıkalyq forýmdy bıyl 10 jeltoqsanda Almaty qalasynda ótkizýge ýaǵdalasty.