Jaýyngerlik tarıh jádigerleri

Osy oraıda, elimizdiń Qarýly Kúshteriniń ótkeni men búgini jaıly kópshilikke málimet beretin mýzeıdiń kórme zaldary jaıly aıtar bolsaq, olar: «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshteri»; «Jaýynger – ınternasıonalıster men bitimgerler»; «Máńgilik el» atrıýmy; «Tank áskerleriniń tarıhy»; «Ejelgi dáýir – XIX ǵasyr»; «HH ǵasyrdyń áskerı tarıhy»; «HH-HHI ǵasyr qarý –jaraqtary»; «Beıneleý óneri»; «Ýaqytsha kórmeler» qatarly toǵyz bólikke bólinip, elimizdiń áskerı – tarıhı mádenıetin nasıhattaıtyn ortalyqqa aınalyp otyr.

Joǵaryda atalǵan árbir kórme zaly jaıly keńinen tanystyrar bolsaq, «Ejel­gi dáýir – HIH ǵasyr» zalynda bizdiń dáýirimizdiń VI-VIII ǵasyrlaryna jatatyn túrki jaýyn­geriniń geraldıkalyq belbeýi kelýshilerdiń qyzyǵýshylyǵyn týdyrsa, qazaqtyń qolbasshysy qanjyǵaly Bógenbaı batyrdyń dýlyǵasy qundy jádi­ger retinde kórermen nazaryn aýdarýda.

Odan keıin «HH ǵasyrdyń áskerı tarıhy» zalynda leıtenant R.Qoshqarbaev pen qatardaǵy jaýynger G.Býlatovtyń Reıhstagqa tikken Jeńis týynyń kóshirmesi ornalasypty. Bul jádigerdi Reseı Fede­rasııasy Qorǵanys mınıstri tapsyrypty. Sondaı-aq munda 316-atqyshtar dıvı­zııa­synyń komandıri general-maıor Ivan Pan­fılovtyń jeke zattary men 28-panfılovshy jaýyngerdiń ekeýine Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyn berý týraly qujattyń túpnusqasy qoıylǵan eken. Bul jádigerlerdi murajaıǵa general Panfılovtyń jıen nemeresi Alýa Baıqadamova syıǵa tartypty.

Kelesi kezekte zamanaýı taqyrypta ja­saq­talǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshteri» zalynda tuńǵysh Qorǵa­nys mınıstri Halyq Qaharmany, Keńes Odaǵynyń Batyry, armııa generaly Saǵadat Nurmaǵambetovtyń jeke zattary qoıylsa, «Jaýynger – ınternasıonalıster men bitim­gerler» zalynda aýǵan soǵysyna qatysýshy, «musylman batalony» degen atpen belgili 177-shi jeke arnaıy otrıad komandıri ma­ıor Borıs Kerimbaevtyń jeke zattary men qujattary, sonymen qatar aty ańyzǵa aınalǵan sol bólimniń týy oryn alypty.

«Jalpy aýmaǵy 5 030 sharshy metrdi qurap otyrǵan Áskerı – tarıhı mýzeı búgingi tańda memlekettik saıasattyń strategııasyn júzege asyrýda. Mekemeniń negizgi mıssııasy – Qazaqstannyń áskerı murasyn saqtaý jáne nasıhattaý bolyp tabylady. Sonyń ishinde bıyl qurylǵanyna 30 jyl tolyp otyrǵan Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshterine arnalǵan is-sharalar ótkizý, Qazaqstannyń áskerı tarıhynyń ataýly datalaryna qatysty aqparattyq-aǵartý jumystaryn júrgizý basty mindetimiz. Mýzeı ashylǵannan beri mundaǵy eksponattardy 200 myńnan astam adam kelip kórdi. Bul eksponattar Qazaqstannyń kóne zamannan bastap búginge deıingi áskerı tarıhyn kórsetedi. Sonymen qatar mýzeı aýmaǵynda ashyq aspan astynda áskerı tehnıka pavılony ornalasqan. Munda Uly Otan soǵysyna, jergilikti aýmaqtyq qaqtyǵysqa qatysqan áskerı tehnıkalar qoıylǵan. Bulardyń ishinde Stokgolmdegi Armııa mýzeıinen alynǵan dúnıeler de bar. Qazirgi tańda, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshteri» jáne «HH ǵasyrdyń áskerı tarıhy» zaldary qaıta jańǵyrtylyp, jańadan ekspozısııalar men eksponattar qosylmaqshy. Sonymen qatar qoldanystaǵy murajaı ekspozısııalaryn keńeıtý, ınnovasııalyq tehnologııa­ǵa negizdelgen ınteraktıvti baǵdarlamalar qoldaný, mýltımedııalyq aýdıo jáne beıne materıaldarmen jabdyqtaý josparda bar. Sonymen qatar ǵylymı ekspozısııalyq, uıym­dastyrýshylyq qyzmet pen pedagogıka boıynsha álemniń jetekshi mýzeılerimen tájirıbe almasý qajet» deıdi QK Memle­kettik áskerı-tarıhı mýzeı bastyǵy, polkovnık Nurtaza Asylov.

Sońǵy ýaqytta mýzeı qyzmetkerleriniń uıym­dastyrýymen respýblıkalyq jáne halyq­aralyq deńgeıdegi 20-dan astam is-shara ótkizilip, 30-dan asa jańa ekspozı­sııa­lar men kórmeler jasaqtalypty. Onyń ishinde: 7 kóshpeli, 3 turaqty, 21 ýaqyt­sha kórme kópshilik nazaryna usynylǵan kóri­nedi. Taǵy bir atap óterlik oqıǵa, atalǵan mekeme 20 el qatysqan «Armııa má­de­nıeti» atty halyqaralyq baıqaýda 1-shi oryn jeńip alypty. Bulardyń syrtynda, mýzeıdiń izdestirý – ekspedısııalyq qyz­me­ti Ekinshi dúnıejúzilik soǵysynda tutqynda bol­ǵan 4 940 qazaqstandyq jaýyngerge qatysty muraǵattyq qujattardy retke keltirý ju­mysyn tııanaqty atqaryp, Qorǵanys mı­nıstrliginiń qoldaýymen maıdan dalasynan tabylǵan 12 qazaqstandyq jaýyngerdiń súıegi elge ákelinip, ony týystaryna tapsyrylý isine uıyqty bolǵany quptarlyq.

 – Ústimizdegi jyly, – deıdi mekeme basshysy Nurtaza Turabekuly. – Qazaq­stan Qarýly Kúshteriniń 30 jyldyǵyna ar­­nal­­­ǵan «Qýatty armııa – Qýatty Qazaq­stan» atty kórme ótkizip, shara barysynda «Qa­zaq­­stan Respýblıkasynyń Qarýly Kúsh­teri. ­1991-2001: Qujattar men materıaldar jınaǵy» atty kitaptyń tusaýkeserin jasa­dyq. Bul shara elorda turǵyndary úshin eli­miz­diń Qarýly Kúshteri tarıhy jáne jetis­tik­­terimen tanysýyna zor múmkindik boldy. Jýyqta, Atyraý oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıimen birlesip, bıyl týǵanyna ǵasyr tolyp otyrǵan qazaqtyń qaharman qyzy Hıýaz Dospanovanyń qurmetine oraı «Qazaqtyń batyr qyzy» atty kórme ótkizdik. Kórmede Hıýaz Dospanovamen qatar Keńes Odaǵy­nyń Batyrlary Álııa Moldaǵulova, Mánshúk Mámetova jáne basqalardyń ómirinen ­syr shertetin jádigerler men tarıhı mate­rıal­dar kópshilik nazaryna usynyldy.