Aımaqtar • 25 Qańtar, 2023

Jaıylymnyń jyry

Jetisý jeriniń 4 mln 634 myń gektary aýyl sharýashylyǵyna tıesili. Onyń 3 mln 847 myń gektary jaıylymdyq alqapty quraıdy.

Muhtar KÚMISBEK

Sýretti túsirgen Erlan OMAR, «EQ»

Byltyr aeroǵaryshtyq zertteýler arqyly 857,2 myń gektar aýmaq bos jatqany belgili boldy. Sóıtip, onyń 128,5 myń gektary memleket menshigine qaıtaryldy. О́ńirde mal sharýashylyǵymen aınalysýǵa beıil azamat kóp, áıtse de jer tapshy. Osy máselege bir zer salyp kórsek.

Jer jannaty Jetisý óńiri – agrarly aımaq. Jer kólemi 11 mln 846 myń gektardy quraıdy. О́ńirlerdegi turǵyndardyń kóbi egin egip, mal ustaıdy. Biraq ushy-qıyryna kóz jetpeıtin keń-baıtaq dalada mal jaıatyn jerdiń joqtyǵy – búgingi ózekti máselelerdiń biri. Qazir qaı aýylǵa barsań da turǵyndar: «Mal bar, jaıylym joq, jerdiń bári jekemenshikke ótip ketken», dep zar ıleıdi.

Aýyldarda egistikti bylaı qoıyp, maldy tuıaǵy jetken jerge deıin jaıý turǵyndar úshin muńǵa aınalǵan.

Shyny kerek, aýyl adamdarynyń kóbi mal arqyly kúneltip otyr. Jer jekemenshikke ótkenniń saldarynan jaıylymdyq jer az, jemshóp quny qymbat. Muny eskergen Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Joldaýynda aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy bos jatqan jaıylym jerlerin memleket menshigine qaıtarýdy jáne olardy aýyl turǵyndaryna qoljetimdi etýdi tapsyrǵan. Jetisý jurtshylyǵyn atap kórsetilgen máseleler aıryqsha nazar aýdartty. Oblysymyzdaǵy paıdalanylmaı jatqan jerler, jaıylym tapshylyǵy máselesi qalaı sheshilip jatqanyn jer ınspeksııasy mamandarynan surap-bildik.

Oblys boıynsha 358 eldi meken turǵyndarynyń tórt túligi úshin barlyǵy 719,4 myń ga jaıylymdyq alqap bekitilgen. Buǵan qosa orman qorynda 769 myń gektar jáne erekshe qorǵalatyn tabıǵı aımaqtarda 329 myń gektar jaıylymdyq alqaptar bar. Qazirgi tańda aldyn ala esep boıynsha buǵan qosymsha 688 myń gektar jaıylymǵa qajettilik bary anyqtalyp otyr. Osy maqsatta aýyldarda analyq mal basyna túgendeý júrgizilýde.

Jetisý oblysy ákiminiń baspasóz qyzmetiniń málimetinde óńirdiń ózindik qosalqy sharýashylyqtarynda 1,5 mln mal basy bar. Onyń ishinde iri qara – 310 myń, usaq mal – 1 mln 100 myń, jylqy – 74 myń jáne 195 túıe bar. Monıtorıng jumystary tolyq aıaqtalǵan soń, oblystaǵy 2,8 mln gektar bosalqy qor jerinen jaıylymdyq alqaptar beriledi.

Búginde paıdalanylmaı jatqan jerlerdi memleket menshigine qaıtarýǵa qatysty oblystyq komıssııa tekseris júrgizip, qomaqty jumys atqarýda. Jer resýrstaryn basqarý departamenti tarapynan paıdalanbaı jatqan 401,7 myń gektar jaıylymdyq jerlerge nemese 1 418 jer ıesine anyqtalǵan buzýshylyqtardy joıýǵa 1 jyl merzimge nusqamalar berilgen.

Endi qarańyz, Aqsýdaǵy 495 sýbektige, jalpy aýdany – 113,2 myń ga, Alakóldegi 122 sýbektige, jalpy aýdany – 51,6 myń ga, Eskeldidegi 47 sýbektige, jalpy aýdany – 20,4 myń ga, Kerbulaqtaǵy 159 sýbektige, jalpy aýdany – 42,9 myń ga, Kóksýdaǵy 191 sýbektige, jalpy aýdany – 61,8 myń ga, Qarataldaǵy 110 sýbektige, jalpy aýdany – 52,7 myń ga, Panfılovtegi 15 sýbektige, jalpy aýdany – 5,3 myń ga, Sarqandaǵy 247 sýbektige, jalpy aýdany – 53,1 myń ga, Taldyqorǵandaǵy 28 sýbektige, jalpy aýdany – 0,8 myń ga jerlerge zertteý jumystary júrgizildi.

Aýdan, qala ákimdikterimen birlese júrgizgen monıtorıng nátıjesinde 327 myń gektar jaıylymnyń ıelerinde ıdentıfıkasııa bazasynda mal basy tirkelgeni anyqtaldy. Qalǵan jerlerge monıtorıng jáne tekseris júrgizilýde. Búginge deıin jer ınspeksııasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń buıryǵyna sáıkes, byltyr 27 jer paıdalanýshyǵa (58,1 myń gektar) tekseris júrgizip, 14-ine (31,6 myń gektar) zań buzýshylyqty joıý týraly nusqama beripti. Sonymen qatar Sarqan, Alakól aýdandary boıynsha maly joq 45 sharýashylyqqa (52 myń gektar) tekseris júrgizý týraly habarlama taratý jumysy júrgizilýde. Bul másele boıynsha da naqty sharalar atqarylýda.

Sonymen Aqsý aýdanyndaǵy 40 174,7 ga, Alakól aýdanyndaǵy 24 966,0 ga, Eskeldi aýdanyndaǵy 4 033,6 ga, Qaratal aýdanyndaǵy 20 178,8 ga, Kerbulaq aýdanyndaǵy 9 403,2 ga, Kóksý aýdanyndaǵy 7 632,6 ga, Sarqan aýdanyndaǵy 10 487,4 ga, Panfılov aýdanyndaǵy 11 551,3 ga, Taldyqorǵan qalasyndaǵy 81,0 ga jer qazir tolyqtaı memleket menshigine ótti. Bul – jalpy kólemi 128,5 myń ga jer halyqtyń ıgiligine beriledi degen sóz. Qaıtarylǵan jerler ornalasqan orny kórsetile otyryp oblystyń óńiraralyq geoaqparattyq júıesine engizildi.

«Jetisýda bos jatqan jerler jetedi, biraq bári – jekemenshik. Osyndaǵy baı-baǵlandardan artylmaıdy. Árıne, maldyń basyn kóbeıtip, atakásippen aınalysaıyn deseńiz, malǵa óris kerek, biraq jer tapshy. Jerdiń kezeginde turǵanyma 6 jyl boldy. Alǵa jyljıtyn da túri joq. Jańa zań engizgeli paıdalanylmaǵan jerlerdi memleket menshigine alýda. Bul – jaqsy úrdis. Endi sol qaıtarǵan jaıylymdyq jerlerdi biz sekildi qarapaıym sharýa ıelerine berse, isimiz ilgerileıtin edi», deıdi qala turǵyny Arman Balapanov.

Mamandar jerdiń ıgiligin halyq kóretinin, sol sebepti ıesiz, ıgerilmeı jatqan jerlerdi memleket menshigine qaıtarý maqsatyndaǵy jumystar júıeli júrgizilip jatqanyn aıtty. Aldaǵy ýaqytta da jumys osy qarqynmen jalǵasa beretinin jetkizdi.

Iá, jer bolsa, kásibin ashamyz dep otyrǵan eńbekqor jandar az emes. Bos jatqan jer jurtshylyqqa berilse, sharýashylyqpen aınalysamyn degenderge jaǵdaı jasalsa, oblysymyzdyń ekonomıkasy órkendeıtini anyq. О́ıtkeni aýyl sharýashylyǵy salasynyń damýy men elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq órkendeýi osyǵan tikeleı baılanysty.

Jetisý oblysy