Taý-ken salasyndaǵy qatań talaptar

Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Marat Qarabaev ve­domstvo­nyń keńeıtilgen alqa otyrysynda saladaǵy negizgi ózekti máselelerge toqtaldy. Onyń aıtýynsha, tranzıttik áleýetti arttyrý maqsatyndaǵy jobalar byltyrdan bastap belsendi túr­de iske asyryla bastady. Memleket bas­shy­synyń tapsyrmasyna sáıkes, byl­tyr jeltoqsan aıynda mınıstrlik kólik-logıs­tıkalyq áleýetti damytýdyń 2030 jylǵa deıingi tujyrymdamasyn bekitken edi. Bul – salany odan ári damytyp, aldaǵy is-qımyldy aıqyndaıtyn negizgi qujat. 2022 jyldyń qarasha aıyn­da temirjol kóligi salasyndaǵy iri jobalardyń biri «Dostyq-Moıynty» temirjol ýchaskesiniń ekinshi torabynyń qurylysy bastaldy. Atalǵan jobany iske asyrý osy ýchaskedegi jyljymaly qu­ramdy ótkizýdi 5 ese arttyrýǵa múm­kin­dik bermek.

– Bıyl Almaty stansasyn aınalyp ótetin temirjol jelisiniń qury­lysyn bas­tap, sondaı-aq tranzıttik ýchaskelerdegi tar sheńberli jer­lerdi joıý jónindegi jumysty jal­ǵastyramyz. Osy jyldyń sońyna deıin «Darbaza – Maqtaaral», «Baqty – Aıagóz» syndy jobalardyń tehnıkalyq qujattamalaryn ázirleý jumystary aıaqtalýǵa tıis», dedi vedomstvo basshysy.

Bıyl avtojol salasynda jalpy kólemi 10,5 myń shaqyrym (onyń ishinde respýblıkalyq jeli boıynsha – 7,3 myń shaqyrym, jergilikti jeli boıynsha – 3,2 myń shaqyrym) joldy salý jáne jańǵyrtý jumystarymen qamtý jal­ǵaspaq. Jol sapasyn arttyrý úshin jyl sońyna deıin FIDIC halyqaralyq erejeleriniń sharttary engizilmek. Negizgi 50 normatıvti qurý arqyly qoldanystaǵy 1 200-den astam salalyq normatıv ońtaılandyrylady.

О́z kezeginde vıse-mınıstr Erkebulan Daýylbaev 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha qolǵa alynǵan jobalardyń nátıjesinde qalalyq eldi mekenderde sýmen jabdyqtaý qyzmetterine qol­jetimdilik 98,4 paıyzǵa jáne aýyldy jerlerde 94,5 paıyzǵa deıin ulǵaı­tylǵanyn atap ótti. 

– Qazir barlyq qala men aýyldy jerdi taza sýmen 100 paıyz qamtamasyz etý úshin «Ár eldi mekende taza sý» ult­tyq jobasy ázirlenip jatyr. Osy jy­ly qala halqynyń 98,7 paıyzyn jáne aýyl halqynyń 96 paıyzyn sýmen jabdyqtaý qyzmetterimen qamtý josparlanyp otyr. Bul baǵyttaǵy jobalardy qar­jylandyrý úshin respýblıkalyq bıýd­jet­ten shamamen 172 mlrd teńge kólemin­de aqsha bólindi, – dedi vıse-mınıstr.

Byltyr kommýnaldyq jelilerdiń tozý deńgeıi 51 paıyzdy quraǵan. Ártúrli qarjylandyrý kózderi esebi­nen shamamen 3 myń shaqyrymdaı jeli­ge jańǵyrtý jumystary júrgizilipti. Osy oraıda mınıstrlik elimizdegi káriz-tazartý júıeleriniń qalypty jumys isteýi baqylaýda ekenin habarlady. Aıtalyq, qazir respýblıkadaǵy 89 qalanyń 27-sinde káriz-tazartý qurylymdary qarastyrylmaǵan. Al 41 qalada tıisti nysandardyń tozýy 60 paıyzdan asyp  ketken. 

Mınıstrlik qadaǵalaıtyn mańyzdy salanyń biri – qurylys. 2023 jyly 15,3 mln sharshy metr turǵyn úıdi nemese 143,5 myń baspanany paıdalanýǵa berý josparlanyp otyr. Al qurylys sala­syndaǵy baǵany qalyptastyrý tetik­terin jetildirý aıasynda, sondaı-aq ınflıasııalyq táýekelderdi aldyn alý úshin mınıstrlik qun ındeksin bekitti. E.Daýylbaevtyń aıtýynsha, qurylystaǵy smetalyq qunnyń ósýine jol bermeý úshin jobalaý-sme­talyq qujattamadan praıs-paraqtar alynyp tastaldy. «Smetalyq baǵa­nyń qym­bat­taýyna jol bermeý úshin biryńǵaı sme­talyq baǵalardyń jınaqtary ázirlendi. Bul óz kezeginde smetalyq qujattamany daıyndaý úderisin jeńildetip, onyń saraptaý úderisin ońtaılandyra túsedi», dedi ol. 

Qurylys pen turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy salalaryndaǵy ashyq­tyq­ty qamtamasyz etý úshin qazir sıfr­ly tehnologııalardy engizý qolǵa alynyp jatyr. Máselen, eQurylys júıesi shuń­qyr jerlerdi qazýdan bastap tur­ǵyn úıdiń paıdalanýǵa beriletin keze­ńine deıin baqylaýǵa múmkindik bere­di. Al «E-Shańyraq» platformasy tur­ǵyn úı­-kommýnaldyq sharýashylyq sýbek­ti­leriniń júıelerin biriktirip, turǵyn úı qoryn basqarýdyń ashyqtyǵy men atal­ǵan salaǵa monıtorıng júrgizip, taldaý jasaýǵa septesedi.

Vıse-mınıstr Iran Sharhan óner­kásip­tik damý, geologııa jáne jer qoı­naýyn ıgerý baǵytynda byltyr atqa­ryl­ǵan jumystar men osy jylǵa arnal­ǵan josparlar týraly aıtyp berdi. 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha óńdeý ónerkásibindegi óndiris kólemi 3,4 paıyzǵa ósken. О́ńdelgen ónimniń eks­porty byltyrǵy 10 aıda 21,7 mlrd teńge­ge nemese 34,9 paıyzǵa jetipti. «2025 jylǵa deıin 134 myńǵa jýyq tu­raq­ty jumys ornyn ashý, onyń ishinde mono­qa­lalarda – 13 myń, sondaı-aq aýyl­dy jerlerde 61 myń jumys ornyn ashý arqyly 734 jobany iske qosý jos­par­lanǵan. Barlyq joba tolyq qýaty­na shyqqan kezde óndiris kólemi shama­men 10,4 trln teńgege jetpek», deıdi I.Sharhan. 

О́ńdeý ónerkásibindegi jobalardy qarjylaı qoldaý úshin mı­nıstrlik nesıe, lızıngtik qarjy­lan­dyrý, kapıtalǵa úlestik qatysý men óner­kásiptik granttardy berý syndy tetik­terdi pysyqtady. Máselen, 2022 jyly damý ınstıtýttary arqyly jalpy somasy 425,5 mlrd teńgege joǵaryda atalǵan saladaǵy jobalardy qarjylandyrý qarastyryldy. Vedomstvonyń aqparaty boıynsha, bıyl qajetti jobalardy qarjylandyrý úshin jalpy somasy 399,2 mlrd teńgege qujattama daıyndalǵan. Qazir óńdeý óner­kásibin damytý maqsatynda qarjy­landyrýdyń qosymsha kózderi men tetikteri jan-jaqty oılastyrylyp, pysyqtalyp jatyr. 

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasyna sáıkes «О́nerkásiptik saıasat týraly» zań qa­byldanǵan edi. Onyń negizgi maq­saty – básekege qabiletti ári joǵary tehno­lo­gııalyq, sondaı-aq eksportqa baǵdar­lanǵan ónim óndirisin ulǵaıtý jáne óńdeý ónerkásibin turaqty jolǵa qoıý arqyly damýdyń shıkizattyq modelinen arylý. Osyǵan baılanysty mınıstrlik júıeli sharalardy qabyldap jatqanyn aıta keteıik. Onyń ishinde ınvestısııalyq jobalardy iske asyrý, qoljetimdi qarjylandyrýdy kózdeıtin tetikterdi ázirleý men óńdeýshi kásiporyndardy otandyq shıkizatpen qamtamasyz etýdi aıtýǵa bolady. 

I.Sharhannyń aıtýynsha, Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha óndirýshi, óńdeýshi jáne mınıstrlik arasyndaǵy erikti úshjaqty kelisimdi jolǵa qoıý arqyly qajetti shıkizatpen qamtamasyz etý jónindegi jumys júıege keltirildi. Ol joǵaryda aıtylǵan sharany iske asyrý kezinde birqatar ózekti máseleniń de týyndaıtynyn alǵa tartty. Máselen, taý-ken sektoryndaǵy iri kásiporyndardyń erikti kelisimdi jasaýdan bas tartatyn jaǵdaılary baıqalady.

– Bul máseleni sheshý úshin shıkizat­pen qamtamasyz etýge baılanysty min­detti talaptardy belgileýdi usynamyz. Atap aıtqanda, «Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly» kodekske ózgerister engizý arqyly jer qoınaýyn paıdalanýshylardy shıkizatpen qamta­masyz etýge mindetteý qajet. Tıisti talaptar oryndalmaǵan jaǵdaıda qatań sharalar qabyldanady. Onyń ishinde, jer qoınaýyn paıdalanýǵa arnalǵan lısenzııalardy qaıtaryp alý, jer qoınaýyn paıdalanýǵa arnalǵan kelisimsharttardy buzý, shıkizatpen qamtamasyz etý bo­ıynsha oryndalmaǵan mindettemeler jıyntyǵy mólsherinde turaqsyzdyq tólemin qoldaný qarastyrylady, – dedi vıse-mınıstr.

Bıyldan bastap Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligine jer qoınaýyna memlekettik geologııa­lyq zertteýdi júrgizý men mıneraldyq-shıkizat bazasyn tolyqtyrý salasyn­daǵy ókilettikter berilgen bolatyn. О́z ke­zeginde jer qoınaýyna zertteý júr­gizetin ýákiletti organnyń mınıstr­likpen birigýi tıisti quzyreti bar ıns­pektorlyq qurammen paıdaly resýrs­tardyń qazirgi ahýalyna qajetti monıtorıng jasaýǵa jol ashady degen senim bar. Osy birigýdiń nátıjesinde vedomstvoda ár nysan bo­ıynsha tıisti sheshimder qabyldanyp, jer qoınaýynyń jaı-kúıi týraly tolyq aqparat bir jerde shoǵyr­landyrylmaq. Byltyr bıýdjet esebi­nen jer qoınaýy­na memlekettik geo­logııalyq zertteý 104 nysanda júrgizilip, onyń 45-inde qajetti jumystar aıaqtalǵan.