Partızandar

Qoǵam • 15 Qańtar, 2020

Partızandar

1105 ret kórsetildi

Sonaý kúndeı kúrkirep ótken surapyl soǵysta oq boraǵan, otqa oranǵan maıdan dalasynda fashıstermen jan berip, jan alysyp shaıqasqan jaýyngerlermen birge Uly Jeńiske partızandar da úlken úlesin qosqany tarıhtan belgili. Jaý tylynda jasyryn júrip, ozbyr oıly basqynshylardyń janyn murnynyń ushyna keltiretin, úreıin ushyryp, shoshytyp oıatatyn halyq kekshilderi nebir aýyr aıqasta olardyń adymyn ashtyrmaı oıran saldy. Biraz aýmaqty basyp alyp erkinsigen, esirgen dushpannyń talaıyn jer jastandyrdy. Ásker, qarý-jaraq tıelgen júk poıyzdaryn qulatty, derevnıalardaǵy toptap qyrylǵan jazyqsyz beıbit halyqtyń jaqyndaryn jubatty, Otanyn satqandardy (mundaılar da kezdesti ǵoı) sulatty...

Egemen Qazaqstan

Ýkraına, Belorýssııa ormandarynda, Reseı jerinde, tipti Eýropa elderindegi jaý tylynda áreket etken partızandardyń ishinde júzdegen qaharman qazaqstandyqtyń bolǵanyn da jaqsy bilemiz.

Myna sýrette sol bir er etigimen sý keshken, at aýyzdyǵymen sý ishken soıqan soǵysta qar tósenip, muz jastanǵan, batyrlyq pen erliktiń eren úlgisin kórsetken tórt qazaq partızany beınelengen. Atap aıtsaq, olar Ǵalym Ahmedııarov (soldan ońǵa qaraı) Qasym Qaısenov, Toqtaǵalı Jangeldın jáne Úsenbaı Tastanbekov.

Sýret 1965 jyly 6 mamyrda, týra jeńis merekesiniń 20 jyldaǵy qarsańynda túsirilgen. Qaı jerde, qandaı jaǵdaıda, anyqtaý múmkin bolmady. Sebebi Úsenbaı atanyń jeke muraǵatynan alynǵan sýrette aty-jónderi, jyly, kúni ǵana jazylǵan. О́zimizdiń oıymyzsha, kostıým kıip, galstýk taqqandaryna qaraǵanda bir saltanatty shara kezinde ári burynǵy astanamyz Almatyda túsirilgen-aý...

Halyq qaharmany, dańqty Qasym Qaısenovty el-jurty erekshe súıgen, áli de rýhyn aıryqsha ardaqtaıdy. Toqtaǵalı Jangeldınniń kezinde partızandyq joryqtary týraly birneshe kitaby shyqqan. Ǵalym Ahmedııarov ta Otan úshin keýdesin oqqa tosqan maıdangerdiń biri ǵoı. Al ózimiz jaqsy biletin qarasaılyq júz jasaǵan qarııa, soǵys ardageri (2019 jyly sáýir aıynda dúnıeden ótti) Úsenbaı Tastanbekov kim bolǵan edi, endi osyǵan az-kem toqtalsaq deımiz.

Úsenbaı ata Baqtııaruly tankishi retinde qan maıdannyń qaq ortasynda júrgen, qaharly partızan da bolǵan. Ol kisiniń «Jalyndy kúnderdegi jazýlar» atty kitaby jaıynda Qasym Qaısenov: «...Kóp jyldar ótkennen keıin, bastan keshirgenderin oı eleginen ótkizgennen keıin sol surapyl soǵysta jaý tylynda shaıqasqan partızandar T.Jangeldın, Á.Sháripov, N. Kóshekbaev, Ú.Tastanbekov óz estelikterin jazdy.

...Kitapty oqyp shyqqannan keıin avtordyń kim ekenin ańǵarý qıyn emes. Bul – Uly Otan soǵysynyń batyr partızany, armııamyzdyń tájirıbeli de bilgir, tapqyr komandıri Úsenbaı Tastanbekov. Ol «Qyryq jyl qyrǵyn bolsa da ajaldy óledi» degendeı, ajal aýzynan aman qalyp, sol soıqan soǵystyń tiri kýágeri retinde jas urpaqqa sol jyldardyń shyndyǵyn jetkizip otyr» dep pikir jazǵan.

Ú.Tastanbekovtiń Jambyl, Eńbekshiqazaq, Qaskeleń aýdandyq gazetteriniń redaktory bolǵanyn, shákirtteriniń ishinde tuma jyrdyń tunyǵy, uly aqyn Tumanbaı Moldaǵalıev (alǵashqy óleńderin jarııalaǵan), án óleńiniń klassıgi Nursultan Álimqulov, jazýshylar Muhametjan Etekbaev, Zamanbek Jákenov, belgili jýrnalıst Jumash Arǵynbaev, ataqty fototilshiler Saılaý Pernebaev, Nurmanbet Qızatov, kóp jyl «Sosıalıstik Qazaqstannyń» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») Shymkent oblysyndaǵy menshikti tilshisi qyzmetin atqarǵan Altynbek Joldasbekov bar ekenin de aıta ketkenimiz jón. О́zi Almaty oblysynyń, Qarasaı aýdanynyń qurmetti azamaty atanǵan edi, naǵyz ana tiliniń janashyry edi...

Berikbaı QADYQOV,

jýrnalıst

Almaty oblysy,

Qarasaı aýdany