Kúresker Geıne

Geıne shyǵarmalary shyna­ıylyǵymen, názik, tumsa tazaly­ǵymen baýraıdy. Aq qanat kıgen nábı jyrlardy oqyp bolǵan soń beınebir Qudaı úıine kirgendeı keýdede jeńildiktiń taby qala­dy. «Men alyp qasiretimnen alaqandaı jyrlar týdyramyn» deıdi Geıne. Shynynda, aqyn óleńderi shap-shaǵyn, árbiri dabyra men pafostan aýlaq. Biraq túımedeı shýmaqtarda túıedeı oılar aıtylyp, tutas zamannyń bederi kórinedi.

Ǵashyqtyń qalyń dertin,

Tattyń dostym, arbalyp.

Aqyl – kókten kóringen tún,

Júrek bolsa jap-jaryq.

Mahabbattyń jaǵalaýy.

Únsiz turar, berik er.

Kóńilińniń aq alaýy,

Kúrtesheńnen kóriner.

Geıne óleńderi ózi týǵan nemis ultynyń aýyz ádebıetimen astasyp, kúrdeli oramdary ulttyq kórkemdikpen qatar órilgen. Áý bastan mahabbat jyryn jyrlap, oqyrmanǵa názik óleńderimen tanylǵan Geıne ýaqyt óte kele azamattyq aıbyndy ustanymyn tanytty. Ironııa, epıgramma, ıýmor, sarkazm janrlarynda sátti qadamdarǵa bardy. Shaǵyn lırıkadan ózgeni bilmeıdi, ómirdiń úlken taqyryptaryn qamtyp, zulymdyqpen alysýǵa qaýqarsyz, minezsiz dep synaǵan synshylardyń lepesine qum quıyp, aqyn orta jasqa aýǵan­da azamattyq, kúreskerlik bol­mysyn tanytty. О́mirin to­lyq shyǵarmashylyqqa arnap, 1831 jyly túrli sebeptermen Parıjge qonys aýdarady. Fransýz elinde belgili jazý­shylarmen, ártister, mýzy­kantarmen, sonyń ishin­de Balzak, Jorj Sand, Beran­je, Aleksandr Dıýma, G.Ander­sen, Shopen syndy tanymal tulǵa­larmen pikirles bolady. Munda pýb­lısıst, teatr synshysy, fı­­lo­sof retinde de eńbek etip, óne­­riniń jan-jaqty qyrlaryn ashady.

Naızaǵaı bolyp kúrkirep,

Jarq ete bilmes dediń be?

Jaýar bult bop sirkirep,

Jasyn atam teginde!

Geıne nemis qoǵamyndaǵy ja­ǵympazdyq pen toǵyshar­lyq­ty jan sala synap, nemis monarhy, Prýssııa koroli IV Frı­drıh-Vılgelm, Bavarııa koroli I Lıýdvıg syndy jo­ǵarǵy tap ókilderiniń satıralyq por­tretterin jasaıdy. Bular ózin Qudaı­dyń nury túsken adam sana­ǵanymen, shyn máninde, halyqty ezip-janshýshy, naǵyz jaýyz, halyqtyń jaýy dep synady. Aqyn óleńderi qashanda oı tııanaqtylyǵymen, ótkir tilimen ondyqqa dál tıip otyr­dy. Kúreskerlikti ómir­lik us­tyn etken Geıne qoǵam­da­ǵy ke­­leńsizdikterdi, ozbyr­lyq pen jónsiz aqaýlarǵa qa­shanda ún qatyp otyrdy. О́z za­ma­nynyń ádiletsiz qoǵamyna nalydy. Germanııadaǵy saıası tártip­terdi jek kórdi, jónsiz qu­rylymnyń uzaq jasamaıtynyna sendi. Ol ózin «azattyq kúres jolyndaǵy sarbazbyn» jáne «revolıýsııalyq tolqýdyń dabyl qaǵýshysymyn» dep atap, ómiriniń sońyna deıin ádilet­sizdikpen kúresip ótti. Sha­­myna tıgen aqyndy jer be­tinen joıýǵa tyrysqan talaı zulym kúshter áreketke ki­ris­ti. Alaıda ol azamattyq ust­a­ny­mynan taıǵan joq. Sońǵy kúnge deıin qalamyn tastamaı, aqyrǵy sózinde: «Qalam men qaǵazdarym!» degen bolatyn. Kózi tirisinde-aq Eý­ropa elderine dańqy asqan Geıne esimi ómirden ótisimen jahanǵa taralyp, izgilik, ádilet súıgish júrekterdiń súıik­tisine aınaldy.