Qarjy pıramıdasy shyǵynǵa batyrdy

Infografıkany jasaǵan Amangeldi Qııas, «EQ»

2019 jyly qarjy pıramıda­sy­n jasaýshylarǵa qatys­ty qylmystyq is sany salystyr­ma­ly túrde az boldy, al pan­de­mııanyń birinshi jylynda ol birden jeti ese, ıaǵnı 24-ten 180-ge deıin ósken. Kelgen shyǵyn mólsheri 2020 jyly 1,59 mlrd teńgeden 6,17 mlrd teńgege deıin artqan. 2021 jyl Qazaqstanda qarjy pıramıdasyn qurýshylar úshin naǵyz gúldengen kezeń bolǵanǵa uqsaıdy.

«Olardyń jumysynyń aýqy­­­my artyp, megapolısten óńir­­­lerge deıingi aralyqta tara­la bas­tady. Jańa qylmystyq is sany az bolǵanymen, keltiril­gen shyǵyn birneshe ese ósip shyǵa keldi – 33,34 mlrd teńge­ge deıin. Bul Qylmystyq kodeks­te qar­jylyq pıramıdalar týra­ly 217-bap bólek kórinis tap­qan 2015 jyldan bergi Bas prokýratýranyń statıstıka júr­­gize bastaǵan kezeńnen keıin tir­­­­kelip otyrǵan rekordtyq soma. 2022 jyldyń qańtar-qa­ra­­shasynda salymshylardyń aq­sha­syn tartqan qarjylyq alaıaq­tyq boıynsha 127 jaǵdaı ti­rkeldi. 2021 jyldyń uqsas kezeńimen salystyrǵanda kór­set^­kish 24,8 paıyzǵa azaıdy. Al­danyp qalǵan azamattar sany 1,2 myńnan 625-ke deıin tómen­de­di. Atap ótý kerek, statıstıkada tek polısııaǵa aryz jazǵan zardap shegýshiler ǵana eskerilip otyr», dep habarlady Ranking sarapshylary.

Bas prokýratýranyń quqyq­tyq statıstıka jáne arnaıy esep­ke alý komıtetiniń de­re­gi boıynsha 2022 jyldyń qańtar-qarashasy aralyǵynda alaıaqtar qalta­sy­na 8,11 mlrd teńge salyp bergen. Olardy qaıtarý múlde múmkin emes. Somanyń nebári 4 paıyzǵa jýyǵy, shamamen 325 mln teńge ǵana ótel­gen. Alaıaq­tar­dyń esep­sho­tyna túsken aq­sha­nyń keri qaıt­paı­ty­nyn aldyńǵy jyl­dar­da­ǵy derek te dáleldeıdi. 2018 jyly búkil shyǵyn somasynyń 1,07 paıyzy, al 2019-2021 jyldary bar bolǵany 1 paıyzy ǵana qaı­ta­rylǵan.

2022 jyldyń esepti keze­ńin­de sotta qaralǵan qyl­my­s­­tyq is sany (92) bir jyl buryn­ǵy­men salystyrǵanda eki ese az (229). Sonyń birazy jyldar boıy kóleńkeli sharýasyn dóń­ge­letip kelgenderdiń aqyrǵy aıaldamasyna aınalypty.

«30 jeltoqsanda Saryarqa aý­dandyq sotynda (Astana qa­la­sy) avtobıznes salasynda pıramıda júıesin qurǵan Almaty jáne Astana qalalaryndaǵy avtosalondar jelisiniń bes qyz­met­kerine úkim shyǵaryldy. Olar avtomobılderdi naryqtyq baǵa­dan tómen saýdalaǵan. On­daı kólikterdi alý úshin al­dyn ala tolyq tólem jasap, bir jarym aı kútý qajet. 2019 jyl­dyń naýryzynan 2021 jyldyń qazanyna deıingi aralyqta jalǵan salondar 300 zardap she­gýshiden 7,5 mlrd teńge al­ǵan. Ár adamnan alynǵan jarna kólemi 1 mln men 660 mln teńge aralyǵynda. Shyǵyn sol kúıi ótelmedi. Jalǵan júıeni qurýshylar bastapqy kezeńde óz ýádelerin oryndaǵandyqtan, uzaq ýaqyt boıy jumys isteı alǵan. Avtokólikti satý týraly qujattar zań turǵysynan óte saýatty toltyrylǵandyqtan adamdar oǵan esh kúmán keltirmegen», dep málimdedi Ranking.

Qarjylyq monıtorıng agent­­­­­­­tiginiń habarlaýynsha, aza­mattar bir-aq sátte kom­­pa­­nııa­larda qarjy pıramı­da­sy­nyń belgileri bar-joǵyn teksere alady. Agenttik ázirlegen Telegram messendjerindegi bot aza­mattarǵa qarjylyq pıra­mı­daǵa tartatyn alaıaqtardyń áreketterinen qorǵanýǵa kómek­tesedi. «Paıdalanýshy kom­pa­­­nııanyń/uıymnyń saıtyna, Instagram paraqshasyna, Vkontakte tobyna nemese Telegram arnasyna https://internet.zzz (com, ru, kz jáne t.b.) nemese internet.zzz (com, ru, kz jáne t.b.) formatynda sil­teme engizýi kerek. Sonymen qa­tar sizge tabys usynatyn kom­­panııanyń BSN-y arqyly tek­­serýge bolady. Iske qosýdyń birinshi kezeńinde Telegram messendjerinde bir akkaýnttan táýligine 5 retten kóp suraý jiberý múmkin emes. 2022 jyly agenttik qarjy pıramıdalaryn uıymdastyrý faktisi boıynsha 85 qylmystyq isti aıaqtady. Bıyl 29 qarjy pıramıdasy joıyldy. 15 is boıynsha úkim shy­ǵarylyp, 23 adam sottaldy», delingen agenttik habarlama­syn­da.