El bolashaǵyna arnalǵan baǵdarlama

Ulttyq bank derekterine súıenetin bolsaq, ótken jyldyń jarty­jy­l­dyǵynda Ulttyq qordyń valıýtaly aktıvter qory 53 mlrd dollardy quraǵan. Aldaǵy ýaqytta bul kórsetkishti 100 mlrd dollarǵa deıin kóterý kózdelip otyr. Qalaı bolǵanda da ınvestısııalyq kiristi jyl saıyn jaqsartý týraly aıtýǵa ońaı bolǵanymen, valıýta baǵamy, munaı baǵasy, aksııalar quny sııaqty tizbektele beretin faktorlardyń el ekonomıkasyna áseri bolmaı qoımaıdy. Degenmen balalardyń bolashaǵyna baǵyttalǵan baǵdarlamany júzege asyrýǵa baılanysty qoǵam pozıtıvti pikirde. Al elimizdegi 17 jasqa deıin 6 mıllıonnan asa balanyń jarqyn ómirin qamtamasyz etý barshaǵa ortaq mindet ekenin árbir azamat sezinýge tıis.

Osy oraıda Memleket basshysy Ulttyq qor aktıvterin ul­ǵaıtýǵa, saýatty basqarýǵa jáne makroekonomıkalyq turaq­ty­lyqty qamtamasyz ete oty­ryp, ekonomıkany ártaraptan­dyrý jáne sıfrlandyrýdy iske asy­rýǵa tapsyrma berdi. Prezı­dent atap ótkendeı, «Shıkizatqa áli de táýeldi elmiz. Eńbek ónim­di­ligi tómen, ınnovasııa jetki­lik­siz. Al ulttyq tabystyń ıgili­gin jurttyń bári birdeı kórip otyrǵan joq».

Qazirgi kezde «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasyn iske asyrýdyń tetikteri pysyqtalyp jatyr. Parlament Májilisi­niń VII shaqyrylym depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshe­si bol­ǵan Irına Smırnova­nyń aı­týynsha, «Ulttyq qor – ba­lalarǵa» baǵdarlamasynyń qa­byl­danýy – ádiletti sheshim. Al­­daǵy ýaqytta zeınetkerler, múge­dekterge qoldaý kór­setý sııaq­ty áleýmettik baǵdar­lama­lar­men jalǵasyn taýyp jatsa, mem­le­kettik qoldaýdyń halyq ıgili­gi­ne jumys istegeniniń kepili bolmaq.

«Endigi kezekte shyǵynǵa batyp kelgen uıymdar Ulttyq qor­dyń tabysyn arttyrýǵa úlesin qosýǵa tıis. Sonda ǵana balalardyń shotyna túsetin qar­jy da ulǵaıa bermek. Osy oraıda memleket baılyǵy halyqtyń qazy­nasy ekenine basymdyq berip otyrǵan Prezıdent áleý­met­­t­ik baǵdarlamalardy iske asy­­rýda deni myqty, salaýatty ult qalyptastyrýdy basshy­lyq­qa alyp otyr. Qazaqstannyń ár­bir azamaty óziniń áleýmet­tik, qu­qyqtyq turǵydan kepildi­gin sezi­nip, sapaly bilim alýyna, la­ıyqty baspanaǵa qol jetkizýine kózi jetetin bolsa, bolashaqqa degen senimi de arttyra túsetini sózsiz», deıdi I.Smırnova.

Al áleýmettaný ǵylym­dary­­nyń doktory, professor, UǴA kor­­­res­pondent-múshesi Lázzat Nur­­­qatovanyń aıtýynsha, bala­lar­ǵa qam­­qorlyq jasaý – kez kel­­gen mem­leket saıasatynyń ba­sy­m­dyǵy.

«HHI ǵasyrda orta bilim alǵan­nan keıin ózin-ózi qurmet­teıtin azamat qandaı da bir mamandyq, biliktilik alýǵa tyrysýy qajet. Al balalarǵa – qamqorlyq jasaý, bolashaǵyn qamtamasyz etý kez kelgen el­diń basymdyq beretin baǵyty. Prezıdent Joldaýynan týyndaıtyn zamanaýı áleýmettik baǵdarlamanyń paradıgmasy: Biz ashyq básekelestikke negiz­delgen jáne árkimniń teń múm­kindigimen Ádiletti Qazaq­standy qurý. «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy ámbebap bazalyq tabys ıdeıasynyń bir bólshegi bolyp sanalady ári eshkim nazardan tys qalmaıdy ıdeıasyna saıady. Aldaǵy ýaqytta elimizdiń ekonomıkalyq damýymen árbir azamat kedeıshilikten, áleý­met­tik teńsizdikten qorǵalady. Qazir­­gi ekonomıkalyq jaǵdaı­da Qazaqstan áleýmettik memleket retinde qurylymdanǵan dep aıta almaǵanymyzben, respýb­lıkany áleýmettik memleket retinde jarııalaý azamattardyń, ásirese, balalardyń múddesi, qajettiligi qoǵamdyq ómirdi qaıta qurylymdaýdyń basymdyǵy­na aınalyp otyr. Áleýmettik jumys, bilim salasyndaǵy kásibı maman, ǵalym retindegi bizdiń mindetimiz – «Ádiletti Qazaqstan» negizderin jáne «ámbebap baza­lyq tabys» ıdeıasyn áleýmettik jumys barysyndaǵy bilim baǵ­dar­lamalaryna engizý. Otbasy, bilim, saıasat, densaýlyq jáne áleý­mettik qamsyzdandyrý salasynda bul ıdeıa azamattarǵa áleý­mettik qyzmetterdiń qoljetim­diligin jáne nazar aýdarý sapasyn kúsheıtýdi bildiredi. Bul ıdeıanyń sıfrlyq ekonomıka jaǵdaıynda tıimdi bolýymen qatar «Ádiletti Qazaqstandy» qurýda úlken áleýetke ıe ekenine erekshe nazar aýdaramyz», deıdi L.Nurqatova.

Ekonomıst Maqsat Halyq atap ótkendeı, kóptegen damyǵan elde, mysaly, arab elderinde baı­lyǵynyń bir bóligin balalar­dyń shotyna aýdaryp otyrýy mem­leket saıasatynyń bir tar­ma­ǵy retinde tıimdi jumys istep keledi.

«Endigi kezekte «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlama­syn iske asyrýdyń tetikterinde shot­­taǵy qarjyny qalaı jáne qan­daı jaǵdaıda paıda­laný qa­jet­ jetildirýge baılanys­ty suraqtardyń týyndaıtyny zań­dylyq. Osy oraıda baǵ­dar­lamany iske asyrýda pysyq­­taı­tyn tustary óte kóp. Al Ult­tyq qordyń nebári eki paıyz kiri­si jaǵdaıynda shot­qa qo­maqty qar­jynyń túsýi eki­ta­laı. Osyǵan oraı Ulttyq bank mamandary­nyń qar­jylyq bilik­tiligin synaı otyryp, olardyń aldaǵy ýaqytta bilik­tiligi joǵary bolýǵa tıistigine de nazar aýdarýǵa tıispiz. «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdar­lama­sy qoǵamnyń nazaryn aýdaryp, azamattyq pozısııasyn kú­sheı­tedi. Baǵdarlama halyqtyń ıgi­ligi úshin, keleshek urpaq bo­la­shaǵy dep qurylǵandyqtan, qor túsimderiniń qoǵam tarapy­nan baqylanýy da mańyzdy. Osy ustanymda bolsaq, memleket qara­jatynyń joǵalýy­na, offshor asyp ketýine tosqaýyl qoıa alamyz. Halyq talaby kúshti bolyp jatsa, qordy basqarýshylardyń da jaýapkershiligi artyp, onyń damýyna bar kúsh-jigerin salady. Sonda ǵana balalarymyz­dyń bolashaǵyna kóbirek qarjy aýdarýǵa úles qosa alamyz», deıdi sarapshy.

Kóptegen damyǵan el táji­rıbesinde ana men balaǵa ar­nalǵan jeńildetilgen baǵdar­lamalar sol el saıasatynyń ajyramas bólshegi retinde jemisin berip keledi. Birqatar elde qoldaý jeńildikteri ekinshi baladan keıin kórsetilse, Fransııa, Latvııa, Shvesııa elderinde bala sany ósken saıyn aı saıynǵy áleýmettik tólemder de ulǵaı­tylǵan. Al Ulybrıtanııada bala 10 jasqa kelgenge deıin tólem­der jasalady. Memlekettik baǵ­dar­lama bala týǵan sátten bastap bank­te esepshot ashylyp, ony 18 jas­qa jetkenshe jınaqtaý úrdis­teri jolǵa qoıylǵan. Osy oraı­da ekonomıst Maqsat Halyq biz­diń elimizde de «Ana kapıtaly» sııaqty baǵdarlamalardyń jú­ze­ge asýyn qoldaıtynyn atap ótti.

«Aldaǵy ýaqytta elimizdegi áleýmettik saıasatty júzege asyrý barysynda kóptegen elde maquldanǵan «Ana kapıtaly» sııaqty baǵdarlamany da júzege asyrý artyq bolmaıdy. Balany ómirge ákelgennen keıin onyń kúti­mine qomaqty qarjynyń qa­jet ekeni belgili. Táı-táı basyp, aıaqqa turyp ketkenshe qoldaý bolyp jatsa, ol da ult saýlyǵynyń kepiline aınalmaq. Birqatar elde tórtinshi bala dúnıege kelgende mınıven sııaqty jeńil kólikter syıǵa berilip jatady. Mundaı qoldaý otbasynda balanyń kóbeıýine, deni saý náresteniń ósip-ónýine zor yqpal etetin qadamdar retinde iske asýda», deıdi M.Halyq.

Prezıdent tapsyrmasyna oraı elimizde adam kapıtalyna ba­ǵyttalǵan ári áleýmettik qor­­ǵaýǵa arnalǵan júıeli ju­mys­­ iske asyp jatyr. Ma­man­­­dar­dyń pikirinshe, «Ult­tyq qor – balalarǵa» baǵdar­la­masy áleý­­mettik-ekono­mı­ka­lyq saıa­sat­ta ádiletti sı­pat­qa ıe. Ba­la­lardyń eresek ómir­ge qada­myn qol­daý, deni saý ult qalyp­tas­tyrýmen qatar demo­gra­­fııa­lyq saıasatqa úlken serpin be­re­tin qadamdardyń birine aına­­latyny sózsiz. Qazirgi kezde respýblıka jurtshy­ly­ǵy eli­mizdegi saıası-ekonomı­ka­lyq refor­malardyń, Konstıtý­sııa­lyq ózgeristerdiń nátıjesine úmit ar­ta otyryp, «Ulttyq qor – bala­­larǵa» baǵ­darlamasy ádilet­ti mem­­lekettegi jarqyn qadam­dardyń birine aınalady degen senimde.

ALMATY